Mesane nasıl Çalışır?

Mesane idrarı depolayan ve uygun zamanda tam olarak boşaltan bir organdır. Bu işlev üriner sistemin sağlığı açısından çok önemlidir. Mesanenin kusursuz bir şekilde çalışması için mesane ile beyin arasında iletişim sağlayan sinir siteminin de normal olması gerekir. Çeşitli nedenlerle bu düzen bozulduğunda mesane idrarı ya depolayamaz ya da verimli bir şekilde boşaltamaz.

İdrarın depolanması için mesane kasının depolama sırasında gevşek ve sfinkter denen  mesane çıkışını kontrol eden yapının kasılı olması gerekir. Normal işeme sırasında ise mesane kası idrarı pompalayacak şekilde kasılmalı ve sfinkter idrarın akışına izin verecek şekilde gevşemelidir.

Eğer mesane kası depolama sırasında aşırı aktifse ve kontrolsüz şekilde kasılıyor ise bu temel olarak iki soruna yol açar.  Eğer kas aşırı kasılıyor iken sfinkter de kapalı olmaya devam ediyor ise mesane içi basınç artar. Bu yüksek basınç böbreklerin etkin çalışmasına engel olur ve uzun dönemde böbrek yetmezline neden olur. Mesane basıncı arttığında idrar böbreklere geri kaçar ve kalıcı böbrek hasarına zemin hazırlar. 

Eğer depolama sırasında mesane kası aşırı aktif ise ve sfinkter yeterli kasılmıyorsa, mesanede idrar depolanamaz ve inkontinans denen idrar kaçırma oluşur. Bu tip bir durumda böbrekler korunmuş olsa da devamlı altını ıslatma hastanın yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler.

İşeme sırasında eğer mesane kası yeterince kuvvetli kasılamazsa, idrar dışarı pompalanamaz ve mesane tam olarak boşalamaz.  İçerde biriken idrar bakterilerin üremesi için uygun bir ortam oluşturur ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına neden olur. Bu durumda  mesane sürekli doludur ve gelen idrar artık depolanamaz ve taşma şeklinde mesaneden kaçar. Bu da yine altını ıslatmaya neden olur. 

Temiz Aralıklı Kateterizasyon (TAK) Nedir?

Günümüzde mesane rehabilitasyonuyla birlikte böbrek yetmezliği ve buna bağlı gelişen problemler eskiye göre oldukça azalmış ve hasta konforu ve yaşam kalitesi artmıştır. Temiz aralıklı kateterizasyon (TAK), mesane rehabilitasyonunda kullanılan en önemli yöntemdir. İlk kez 1970'lerin başında tanımlanmıştır. TAK insanların mesanelerinde ki idrarı düzenli, güvenli ve uygun bir şekilde boşaltmalarını sağlamak üzere uygulanan bir yöntemdir. İnce esnek ve kaygan bir sonda ile mesaneye girerek idrarın boşaltılması işlemidir.

TAK uygulamasının amacı, mesanenin hastanın yaşamını kontrol etmesi yerine, hastaların mesanelerini kontrol etmelerine olanak sağlamaktır. Bu yöntem mesanenin etkin boşalmasını sağlamasının yanı sıra, hastanın kuru kalmasına da yardımcı olur. TAK uygulaması, tekrarlayan enfeksiyonlara neden olan içerde biriken idrarı boşaltır ve böbreklerin korunmasına yardımcı olur. TAK uygulamasının yaşam kalitesini artırdığı ve bu yöntemle hastaların daha sağlıklı bir yaşam sürdükleri bilinmektedir.

Günde kaç defa yapılmalı? 

Kateterizasyonun sıklığı birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Mesane hacmi, sıvı alımı, işeme sonrası mesanede kalan (rezidüel) idrar miktarı ve ürodinamik ölçütlere (mesane uyumu ve basıncı) bakılarak kateterizasyon sıklığına karar verilir. Mesanenin tam dolmasına izin vermeyecek şekilde , günde en az 4 kez yapılmalı. TAK sıklığını sizi izleyen hekiminiz belirlemelidir.

Ne kadar süre TAK yapılacak? 

Bu işlem geçici olarak (neden olan problem giderilene kadar) ya da yaşam boyu sürekli olarak kullanılır. TAK' a devam etme ya da kesme kararını sizi takip eden hekim belli testler sonrasında karar verecektir.

Çocuğum için bu işlem çok ağrılı mı?

Sinir sitemi ile ilgili sorunlarda genellikle eşlik eden his kusuru bu işlem sırasında çocuğun ağrıyı hissetmemesine neden olur. Ancak diğer durumlarda, his kusuru olmasa bile, ilk başlarda ağrı duyan çocuklar zaman içerisinde TAK'a alışır ve günlük yaşamlarında hiç sorun olmadan uygularlar. Pek çok çocuk anne ya da babasından dahi yardım almadan bu işlemi kolaylıkla gerçekleştirebilmektedir

TAK hangi hastalıklarda gerekir?

TAK'ın bulunmasından sonra nörojen mesaneli ve işeme disfonksiyonlu hastaların uzun dönem takiplerinde üst üriner sistemin korunmasında ve yaşam kalitesinde dramatik bir iyileşme gözlenmiştir. TAK; spina bifida ( meningosel, meningomiyelosel), multiple skleroz, spinal kord yaralanmaları, spinal tümörler, intervertebral disk hernileri, diyabetik nöropati gibi nörojenik mesaneye neden olan durumlarda, bazı ameliyatlarından sonra, obstrüktif üropati, hipotonik mesane, detrüsör-sfinkter diskordinasyonu gibi durumlarda kullanılır. Bu hastalıklardaki kullanım amacı; yeterli boşalmayı sağlamak, mesane içi basıncı düşürmek, idrar kaçırmayı önlemek, idrar yolu enfeksiyonlarını azaltmak ve böbrekleri korumaktır.

Neden Daimi Sonda TAKmıyoruz?

Mesane rehabilitasyonu için kullanılan TAK, diğer yöntemlere (daimi üretral kateterizasyon, suprapubik kateterizasyon) göre en sık tercih edilen yöntemdir. Daimi üretral kateterizasyon halen pek çok hasta tarafından kullanılıyor olmasına karşın, uzun dönem takiplerindeki istenmeyen yan etkilerin sıklığı iyi bilinmektedir. Mesanede geriye dönüşsüz hasar oluşturduğugösterilmiştir.

Hangi kateter en iyidir?

TAK için birçok kateter mevcut olup, değişik materyallerden üretilmişlerdir. Birçok kateterin, özellikle erkeklerde kullanılabilmesi için kayganlaştırıcıya ihtiyacı vardır. Çoğu kateter su ile temas edince kayganlaşır ( hidrofilik) özelliktedir. Bazen kayganlaştırıcılar kateterin üzerine özel bir mekanizma ile sürülür. Ağrı eşiği düşük olan hastalarda ise bir lokal anestezik veya jel kullanılabilir. Yetişkin erkeklerde 10-14 F, kadınlarda 14-16 F, çocuklarda ise 8-10 F en çok tercih edilen kateter boyutlarıdır. Bazı kateterler antibakteriyel malzeme ile kaplı olabilir. Hasta, hekim ve aile birlikte en uygun katetere karar vermelidir. Bir hasta için uygulanması çok kolay olan kateter, diğer hasta için zor olabilir. Sitemizin sponsorlar kısmında ülkemizde bulunan çeşitli kateter markalarını ve özelliklerini bulabilirsiniz.

Her yaştaki çocuğa TAK uygulanabilir mi?

İşlemin uygulanmasında yaş engel oluşturmamakta, gerektiğinde küçük yaştaki çocuklara, hatta yenidoğanlara bile uygulanmaktadır.

TAK sırasında nelere dikkat etmeliyim?

Kateter takılırken dikkat edilmesi gereken bazı esaslar vardır: Kateter takılmadan önce eller yıkanmalı ve meatal bölge temizlenmelidir. Kateter temiz olmalı ve travma oluşturmayacak bir şekilde takılmalıdır. Yeteri kadar kaygan ve uygun boyuttaki kateter üretradan ve mesane boynundan nazik bir şekilde idrar gelinceye kadar ilerletilmelidir. Kateter idrar bitinceye kadar bekletilmelidir. Gerekirse içerde kalan idrar için mesaneye nazikçe bastırılabilir.

TAK Uygulamasının Faydaları Nelerdir?

TAK uygulayan hastalardaki üriner sitem enfeksiyonu sıklığı uzun süreli kateter uygulayan hastalarla karşılaştırıldığında anlamlı olarak azdır. Üst üriner sistem, reflü sonucu gelişebilecek hasardan korunur. Hasta kendi mesanesini kontrol etme yeteneğine sahip olduğundan, bağımsızlığını yitirmemiş olur. Bu yöntemle erişkin hayatta mesanenin cinsel ilişki öncesi boş olması sağlanarak idrar kaçırma önlenir, böylece sağlıklı bir cinsel yaşama olanak sağlanır. Hastanın yaşam kalitesi ve memnuniyeti artırılabilir.

TAK uyguladığımda bilmem gereken başka neler var?

TAK uygulayan hastalarda idrar tetkik ve kültürlerinde herhangi bir belirti olmaksızın  belirli bakteri türlerinin varlığı gözlenebilir. Yani TAK yapan hastaların idrar kültürlerinde sıklıkla üreme olur. (asemptomatik bakteriüri). Bu düzenli olarak TAK yapan hastalarda, beklenen ve ilave antibiyotik tedavisi gerektirmeyen bir durumdur. Ancak idrar yolu enfeksiyonunu düşündüren belirtiler (ateş, bulantı, kusma) ile birlikte idrar kültüründe üreme olan hastalarda uygun antibiyotik tedavisi gerekebilmektedir.

Çocuğum mesane büyütme ameliyatı / BOTOX olunca TAK'dan kurtulacak mı?

Mesane kapasitesini genişletmeye yönelik ne işlem yapılırsa yapılsın, hastanın TAK'ı bırakmasına neden olmaz. Bu girişimler aksine TAK uygulamasında sorunu olmayan, bu işlemi sürdüreceğinden emin olunan hastalara uygulanır. Hiçbir cerrahi işlem TAK'ın yerine yapılmaz.

TAK uygulamak için başka yollar var mı?

Tekerlekli sandalyede olan ya da kilolu hastalarda ve kızlarda çoğu zaman TAK yapmak oldukça zorlaşmaktadır. Hastalar işlemin gerçekleşmesi için başka birinin yardımına ihtiyaç duymaktadırlar. Bu işlemi kolaylaştırmak ve hastayı bağımsız hale getirmek için özel bir operasyon gerçekleştirilebilir. Hekiminiz uygun görür ise, ailenin de isteği ile, cerrahi olarak karın bölgesine oluşturulan ayrı bir yol yardımıyla mesane boşaltılabilir. Çoğu zaman kozmetik olarak belli olmayan bu yol hastayı kendi kendine yeter hale getirir.